Bu konumuzda turnike uygulaması nedir? Hangi durumlarda turnike (boğucu sargı) uygulayabiliriz? Boğucu sargı uygularken nelere dikkat etmeliyiz? Turnike nasıl uygulanır? Kopan uzvu nasıl muhafaza edebiliriz? gibi konulara değineceğiz.
Turnike Nedir?
Turnike Kol ve bacakta (özellikle tek kemikli bölgelerde) ciddi kanamalarda kanamayı durdurmak için damarı, deri ile kemik arasında sıkıştırarak kanamayı durdurma yöntemidir.
Çok eskiden yılan ısırması, akrep sokması gibi durumlarda turnike uygulanırmış fakat günümüzde hayvan ısırıklarında yapılan turnikenin faydadan çok zarar verdiği tespit edilmiştir. ( Hayvan ısırıklarında yapılan turnikenin 15-20 dakika sonra gevşetildiğinde, zehrin daha basınçlı bir şeklide kana karıştığı tespit edildiğinden günümüzde hayvan ısırıklarında turnike kullanılmamaktadır.) Bu yüzden günümüzde belli durumlarda belli başlı noktalara turnike yapabiliriz
Turnike yapılmasının sınırlandırılmasının başka bir nedeni turnike uzun zaman takılı kaldığında dokularda harabiyet ve bunun sonucun dada istenmeyen bazı etkileri( kangren, uzuv kaybı )olmuştur.
Hangi durumlarda Turnike (Boğucu Sargı) uygulayabiliriz?
- Birincisi; Trafik kazası, patlama gibi durumlarda çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda, tek ilkyardımcı isek ( Kanamayı durdurmak ve daha sonra diğer yaralılarla ilgilenebilmek için)
- İkincisi; Örneğin, piknik yeri gibi ormanlık bir yerde yaralıyı güç koşullarda bir yere taşıyacaksak turnike uygulanır.
- Üçüncüsü; Kol ya da bacakta oluşan uzuv kopmalarında turnike uygulanır.
- Dördüncüsü; Kanamalarda bası noktalarına bası uygulandığı halde, yapılan bası yeterli olmuyorsa turnike uygularız.
Bu dört durumun haricinde turnike uygulanmaz.
Turnike Uygulamasında Nelere Dikkat Edilir?
- Turnike uygulamasında kullandığımız malzemeler 8-10 cm genişliğinde olmalıdır. (Turnike uygulamak için eşarp, kravat, atkı gömlek, bez parçası şal v.s. kullanabiliriz)
- Turnike uygularken ip, tel, kablo gibi malzemeler sağlam dokuyu kesebileceği için kullanılmaz.
- Turnike tek kemikli bölgeye uygulanır. ( üst kol ve üst bacak gibi) Te kemikli bölgede kemik ve damar yan yana olduğu için damarı istediğimiz miktarda sıkıştırarak kanamanın durmasını sağlayabiliriz.
- Turnikeyi sıkmak için tahta parçası , dal parçası ya da kalem gibi malzemeler kullanabiliriz.
- Turnikeyi kanama duruncaya kadar sıkarız.
- Turnike uyguladığımız bölgenin görünür şekilde açıkta bırakılmalı, Turnikenin üzeri örtülmemelidir.
- Turnike uygulanan yaralının üzerine görülebilecek şekilde turnike yapıldığı zamanı belirten saat ve dakika yazılmalıdır.
- Turnike uygulanmış kişinin alnına ( Kalem, ruj ya da kanıyla) ‘’Turnike ‘’ ya da ‘’T’’ harfi yazılmalıdır.
Turnike Nasıl Uygulanır?
- Öncelikle ilkyardımcı olarak elimize geniş, kuvvetli esnemeyen (eşarp, fular, atkı gömlek, v.s. ) bir bez alırız.
- Sargı bezi 8-10 cm eninde olacak şekilde katlayıp uzun bir şert elde ederiz.
- Şerit sargıyı kanayan yerin üst bölgesine tek kemik üzerine sararak düğümleriz.
- Düğümün üzerine sert bir cisim ( Tahta parçası, kalem, dal parçası v.b.) yerleştirilerek sargının uçları çubuğun üzerinden tekrar düğümleriz.
- Sert çubuğu turnikeyi sıkıştırmak için kanama duruncaya kadar kendi etrafında vana gibi döndürür,. Kanama durunca çubuk kola paralel olacak şekile getiririz. Çubuğu kola sabitlemek için şeritin bir ucu çubuğun bir ucuna, çubuğun hareketinin ters yönünde olacak şekilde dolarız. Şeritin diğer ucuda çubuğun diğer ucu etrafında bir kez dolanarak şeritin uçları çubuk üzerinde düğümler ve sabitleriz.
- Hasta yaralının kıyafeti üzerine Adı Soyadı ve turnike yaptığımız saat ve dakika yazılı bir kağıdı üzerine iliştiririz.
- Yaralının alnına ruj, kalem yada kendi kanıyla ‘’Turnike’’ yada ‘’T’’ harfi yazarız. ( T harfi uluslararası bir işarettir.)
- Turnike uygulanan bölge görülecek şekilde yaralının üzerini örter ve vücut ısısını korumaya çalışırız.
- Kan basıncı düşen yaralıya, özellikle beyne giden kan akışını rahatlatmak adına şok pozisyonu ( ayakları yerden 30 cm yukarı kaldırma) veririz.
- Sağlık personelleri gelinceye kadar her 15-20 dakikada bir 5-10 saniye kadar turnikeyi gevşetir alttaki dokuların kanlanmasına izin veririz. Ve sonra tekrar sıkar ve yeni turnike saatini yazarız.
Turnike Ne Kadar Sıkılmalıdır?
Turnike uygulaması, kanama duruncaya kadar sıkılır kanama durunca sabitlenir. Süre olarak 15-20 dakika aralıklarla 5-10 saniye gevşeterek sağlık kuruluşuna ulaşana kadar en çok 2 saat uygulanabilir. Normalde sağlık otoriteleri bu konu ile ilgili bir süre vermemiş. Ama genel uygulama bu süre en fazla 2 saat olmalıdır.
Uzuv Kopmalarında Turnike Nasıl Uygulanır?
Trafik kazası, iş kazası ve birçok nedenle yaralanma sonucunda uzuv kopmaları, atardamar yaralanmalarına neden olarak ölüme yol açmaktadır.
Böyle bir durumla karşılaşınca turnike uygulaması;
• Hastayı sırt üstü güvenli bir yere yatırırız.
• Bacakları 30 cm kadar yükseltir, şok pozisyonu veririz.
• Kopmuş olan uzva kanama kontrolü yaparak tampon uygular ve kapatırız.
• Turnikeyi, uzvun koptuğu bölgeye en yakın olan ve deri bütünlüğünün bozulmamış olduğu bölgeye uygularız.
• Turnikeyi uygulandıktan sonra sıkılaştırarak uzuvdaki kanamayı kontrol ederiz.
• Kopmuş uzuv parçasını, su geçirmeyen bir plastik torbaya koyarız.
• Daha sonra kopmuş uzuv parçasının konduğu plastik torbanın ağzı kapatıldıktan sonra içerisinde 1 ölçek suya 2 ölçek buz konulmuş ikinci bir torbaya ya da kovaya koyarız. Bu şekilde kopmuş uzuv parçasının buz ile direkt teması önlenmiş ve soğuk bir ortamda taşınması sağlanmış olur. Ortamda buz bulamazsak, uzuv olan poşeti, içinde soğuk su olan ikinci bir torba yada kova içine koyarız.
• Torbanın üzerine kopan uzuv parçasının sahibine ait kimlik bilgileri kaydeder ve yaralı ile aynı araca konarak en geç 6 saat içerisinde sağlık kuruşuna sevkini sağlarız.
• Tıbbi yardım isteriz (112).
Kanamalar ile ilgili daha detaylı bilgi için KANAMALARDA İLK YARDIM NASIL UYGULANMALIDIR? yazımızı okuyabilirsiniz.
