Psikoloji ile ilgili olanlar bilişsel psikoloji kavramını duymuştur. Peki bilişsel psikoloji nedir? Bazı detaylar hiç çaba sarf edilmeden hatırlanırken bazıları hemen unutulup akıldan silinebiliyor. Bu tarz zihinsel süreçleri araştıran alana bilişsen psikoloji denir. Bu alanda çalışan kişiler gördüklerimizi nasıl algıladığımız, düşünce biçimimiz, hafıza, dikkat, dil, öğrenme ve problem çözme gibi konuların zihinsel süreçlerini araştırırlar. Bilişsel psikoloji, psikolojinin yeni sayılan bir alanı olmasına rağmen psikolojinin en gözde alanlarından biridir. Bilişsel psikoloji ile yapılan araştırmalar sayesinde hayatımızı kolaylaştıran birçok uygulama da meydana gelmiştir. Zihnimizi hedeflerimize yönelik daha verimli çalıştırmak için bilişsel psikoloji bulguları faydalı olmuştur.
Psikolojinin Tanımı
İnsanın yapısı ile ilgili sorular insanın var olması kadar eskidir. Geçen binlerce yılda çok farklı şekilde bu sorular cevaplandırılmaya çalışılmıştır. Bu bilgiler hem insanın gündelik hayatını kolaylaştırır hem de insanın varoluşuna ilişkin açıklamalar için bir taban oluşturmaktadır. Aynı zamanda ahlaki, politik ve toplumsal uygulamalara yön verme potansiyeli taşır. Psikolojinin de çıkış sorusu da bu sorulara benzemektedir. Psikoloji, özünde, insanın doğasını tanımlamaya ve açıklamaya dönük bir çaba olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunun yanında psikoloji biliminin tarihsel gelişiminin incelenmesi, bu temel soruya cevap verirken bilimsel yöntemi kullanmanın neden gerekli olduğunu da ortaya koyacaktır.
İlginizi Çekebilir: Mezoterapi Nedir?
Bilişsel Psikoloji Nedir?
Bilişsel psikolojinin araştırma alalarından birisi de bireyin çeşitli zihinsel süreçlerindeki performansını inceleyerek beyin yapısını ve çalışma sistemini açıklamaktır. Bu zihinsel süreçler duyum, algı, problem çözme, dikkat, yaratıcılık ve bellek gibi yapılardan oluşur.
- İlginizi Çekebilir: Üdy belgesi nereden alınır?
Bilişsel Psikoloji Ne Demek?
Bilişsel psikoloji Amerikan Psikoloji Derneğinin tanımına göre dikkat, dil kullanımı, hafıza, algı, problem çözme ve düşünme gibi daha yüksek zihinsel süreçlerin incelenmesidir.
Bilişsel psikoloji uzmanları gözle görülemeyen zeka, düşünme ve öğrenme gibi zihinsel yetenekleri farklı teknikler ve ölçüm araçları aracılığıyla somut verilere çevirir. Yani böylece gözle görülemeyen zihinsel süreçleri tıpkı davranışlar gibi manipüle edilebilir, test edilebilir ve gözlemlenebilir hale getirirler.
Bilişsel Psikolojinin Tarihçesi
Bilişsel psikolojinin doğuşu Antik Yunan zamanında olmuştur. Filozoflar 2000 yıldan daha uzun süre önce zihnin yapısına ve işleyişine ilişkin birçok teoriler ortaya koymuşlardır. Mesela Yunan filozof Platon, belleğin bal mumu tabletlere kazınmış yazılara benzediğine inanırdı. 16.yüzyılda yaşayan Descartes’a göre ısı ve ışık birbirinden ne kadar farklıysa zihin de bedenden niteliksel olarak o kadar farklıydı. John Locke’a göre ise düşünceler bir tür zihinsel imgelerdi.
Zihinsel faaliyetlerin bilimsel olarak incelenmesi 1897 yılında kurulan ilk psikoloji laboratuvarında başlamıştır. Bu psikoloji laboratuvarını Wilhelm Wundt kurmuştur. Wundt, bilinci açıklamak için öncelikle görme ve duyma gibi temel duyumların zihinde nasıl ayırt edildiğini açıklamanın gerekliliğini önemsemiştir. Sonrasında da bu duyumların hangi kurallarla birleşerek renk şekil gibi algıları meydana getirdiğini açıklamanın gerekli olduğunu vurgulamıştır.
Wilhelm Wundt laboratuvar kurup çalışmalara başladığı zamanlarda işlevselcilik ekolü de kurulmuştur. İşlevselcilik ekolu Amerika’da William James tarafından kurulmuştur. Bu ekolde zihinsel faaliyetlerin doğası yerine belirli zihinsel faaliyetlerin fonksiyonları incelenmiştir. John Watson tarafından kurulan davranışçılık ise zihinsel süreçleri tamamen reddederek gözlenebilir davranışların psikolojinin çalışma alanı olması gerektiğini ortaya atmıştır. Davranışçı yaklaşımın yöntemleri dil, bellek ve karar verme gibi zihinsel süreçleri açıklamada yetersiz kalmıştır.
Bilişselci yaklaşım aslında davranışçı yaklaşımın açıklamalarının yetersiz ve yöntemlerinin sınırlı olmasına tepki olarak ortaya çıkmıştır. 1950li yıllarda bilgisayar geliştikçe yükselmiş ve yaygınlaşmıştır. Bu süreç aslında psikolojide bilişsel devrim olarak adlandırılmaktadır. Bu gelişim sonucu psikologlar davranışları bilgisayar modelleri kullanarak açıklamaya çalışmışlardır. Elde edilen modellerden alınan sonuçlar ve yeni ölçüm araçlarının geliştirilmesi bilişsel devrime hız kazandırmıştır.
Şimdilerde bilişsel psikoloji bilişsel yaklaşım yapılan çalışmaların konusu, araştırma tekniklerinin farklılığı ve ortaya konulan bilimsel yayınların sayısına bağlı olarak psikolojinin bir alt dalıdır. Bilişsel psikoloji verilen bu alt alan modern görüntüleme teknikleri, zeka ve dikkat gibi kavramları ölçen psikolojik testleri veya geçmişte olduğu gibi bilgisayarları kullanarak zihin davranış ilişkisini açıklamaya çalışır.
Bilişsel Psikoloji Araştırmaları ve Uygulamaları
Bilişsel psikoloji özetle “İnsan beyni bir takım eylemlerde bulunurken nasıl çalışır?” Sorusunun cevabını araştırmaktadır. Yapılan bilimsel araştırmaların sonuçları sayesinde birçok uygulama mevcuttur. Örneğin beynin nasıl öğrenmeyi gerçekleştirdiği bilgisi sayesinde öğrenmeyi kolaylaştıracak metotlar bulunmuştur. Araştırmalar sadece insanların nasıl düşünerek bilgiyi süreçlendirdiği konusunda bilgi edinmemizi sağlamamıştır. Bunun yanında psikolojik zorluklar yaşayan bireyler için psikologların daha faydalı yollar izlemesinde faydalı olmuştur. Mesela dikkatin seçici ve sınırlı olduğu bilişsel psikoloji araştırmaları sonucunda elde edilen bir bilgidir. Bu bilgiden yola çıkarak psikologlar dikkat güçlüğü çeken kişilerin odaklanmalarını ve konsantrasyonlarını geliştirmek üzerine çözümler üretmeye çalışmışlardır.
Bilişsel Psikoloji ve Çalışma Alanları
Bilişsel psikoloji alanında çalışanlar genellikle üniversite bulunan araştırma görevlileridir. Ama az da olsa klinik odaklı, bireysel çalışmalar yapan bilişsel psikologlar da vardır. Klinik alanında yer alan bilişsel psikologlar bazı bilişsel süreçlerde zorluk çeken bireylerle ilgilenirler. Ayrıca hastanelerde, zihinsel sağlık merkezi ve özel klinikte de çalışabilirler. Hem araştırma görevlisi olanlar hem pratik odaklı çalışanlar çoğunlukla bir alan üzerine odaklanırlar. Mesela hafıza üzerine odaklanan bir bilişsel psikolog hem konuyla ilgili üniversitede çeşitli araştırmalar yapabilirken hem de demans hastalığı olan bireylerin bilişsel becerilerini geliştirmek üzerine de çalışabilir.
Bilişsel Psikoloğa Danışılabilecek Konular
1. Alzheimer hastalığı, demans ve hafıza kaybı
2. Beyin travması tedavisi
3. Öğrenme güçlüğü için müdahaleler
4. Algısal ve duyusal problemler
5. Çeşitli psikolojik rahatsızlıklar için bilişsel terapi
6. Konuşma ve dil bozuklukları için terapi
Zihinsel Sağlık için Bilişsel Psikoloji
Araştırma alanı çok geniş olan bilişsel psikoloji zihinsel sağlık açısından da büyük katkılarda bulunmuştur. 1970li yıllardan önce bireysel terapi sırasında ve zihinsel sağlık alanında davranışçı, psikanalitik ya da hümanisttik yaklaşımla çözümler üretilmeye çalışılmıştır. Sonrasında bilişsel psikoloji ortaya çıkınca yaklaşımlarda değişiklikler meydana gelmiştir. Zihinsel süreçlerin nasıl gerçekleştiğinin araştırılması ile çok sayıda psikolojik rahatsızlığın tedavisinde yeni yaklaşımlar ortaya çıkmıştır. Bu alanda yapılan araştırmalar sonucunda depresyon, anksiyete, fobiler ve benzeri rahatsızlıklara yeni tedavi yöntemleri geliştirilmiştir. Bilişsel terapi ya da bilişsel davranışçı terapi adı verilen terapi metotları oluşturulmuştur. Bilişsel sürecin insan davranışında etkili olduğu anlayışı 1970’lerden sonra kabul edilen bir anlayış olmuştur.
Bilişsel Psikoloji Uygulamaları Nelerdir?
Bilişsel psikolojinin uygulamaları şunlardır:
- Değerlendirme görüşmesi
- Psikolojik test uygulamaları
- Bilişsel davranışçı psikoterapi
- Özel eğitim uygulamaları
- Rehabilitasyon desteği
- Laboratuvar deneyleri
Bilişsel Psikolog Nedir?
Bilişsel psikolog unvanını almak için üniversitede Psikoloji bölümünü okumaları ve sonrasında Bilişsel Psikoloji alanı üzerine Yüksek Lisans Eğitimini tamamlamaları gerekmektedir. Bilişsel psikologlar zihin ve davranış arasındaki ilişkiyi incelerler. Diğer yandan bir takım zihinsel bozukluklar ve zihnin yapısına yönelik çalışmalar yapar.
Bilişsel psikolog olmak için tamamlanması gereken koşullar şunlardır:
- Psikoloji lisans eğitimini 2.50/4 ve üzeri ortalamayla bitirmek.
- Yabancı dil becerilerini ilgili sınavlarda kanıtlamak.
- Üniversiteler tarafından yapılan bilim sınavında başarılı olmak.
- Mülakat sürecinde başarılı olmak.
- Bilişsel Psikoloji Yüksek Lisans Programı’nı başarıyla tamamlamak.
Bilişsel Psikoloğa Danışılabilecek Konular Nelerdir?
Bilişsel psikoloğa danışılabilecek konular şunlardır:
- Öğrenme güçlükleri
- Algılama problemleri
- Demans, alzheimer hastalığı gibi hafıza temelli sorunlar
- Dil ve konuşma problemleri
- Zeka
- Dikkat, problem çözme, algısal organizasyon gibi yönetici işlevler
- Nöropsikolojik bozukluklar
Sitemizdeki içeriklerimiz gibi faydalı video içeriklerimiz için Begonya Kadın youtube kanalımızı kurduk. Abone olarak bizlere destek olabilirsiniz.
