Ergenlik hem psikolojik hem fiziksel açıdan önemlidir. Erken ergenlik nedir? Nasıl belli olur? Erken ergenlik kız çocuklarda 8, erkek çocuklarda 9 yaşından önce gerçekleşmektedir. Erken ergenlik belirtileri genellikle obeziteye bağlı görülebilmektedir.
Kız çocuklarında erken ergenlik ile birlikte göğüs büyümesi, tüylenme ve regli dönemlerinin 8 yaşın altında görülür. Geç ergenlik belirtileri kız ve erkek çocuklarında 12 ila 13 yaşın üzerinde görülür.
Erken ergenlik döneminde çocukların kemik ve kilo gelişimi hızlı bir şekilde artar. Çocuklar yaşıtlarına göre daha uzun boylu ve kilolu görünebilir. Bu durumda kendilerini psikolojik olarak kötü hissedebilirler.
Erkeklerde testislerin büyümesi ile kızlarda memelerin büyümesi ile ergenlik dönemi başlar. Ergenlik dönemini etkileyen faktörler ırk, iklim, genetik yatkınlık, vücut ağırlığı ve vücuttaki yağ oranıdır.
Erken Ergenlik Nedir? Tanı Yöntemleri
Erken ergenlik tanısı için ilk adım ailelerin durumu fark etmesi ve doktora başvurmasıdır. Doktor hastanın öyküsünü dinler, ayrıntılı fizik muayene yapar. Ve ergenlik dönemine girip girmediğini teşhis eder.
Tanı kesinleşince erken ergenliğin türü belirlenir. Uygun tedavi için bir takım testler istenebilir. Erken ergenlik bulguları başlayan kişilerde kemik yaşı ve hormon düzeylerinin farklı anlardaki ölçümü ile hormonal değerlendirme yapılır.
Erken ergenlik dönemine girdiği düşünülen çocuklarda ilk olarak kemik yaşı değerlendirilir. Ve kemik yaşındaki hızlı ilerleme dönemleri dikkate alınır.
Kızlardaki erken ergenlik tanısı için rahim ve yumurtalıklar ultrason çekilir. Yumurtalık ve rahim boyutları incelenir. Yumurtalık iç yapısı ile gelişim düzeyleri değerlendirilir. Erken ergenlik dönemine giren bazı hastalarda başka bir hastalıktan şüphelenilirse beyin MR istenebilir.
İlginizi Çekebilir: Çocuklarda Boy Uzatan Yiyecekler Nelerdir?
Erken Ergenliğin Komplikasyonları Nelerdir?
Erken ergenlik dönemi kız çocukların memelerin büyümesi, erkek çocuklarda testislerin büyümesi ile meydana gelir. Irk, iklim, genetik yatkınlık, vücut ağırlığı ve vücuttaki yağ oranı gibi nedenler ergenliğe giriş yaşını ve ergenliğin başlamasını etkiler.
Ergenlik belirtileri kızlarda 8 ve 13 yaşlar arasında başlar. Ama ortalama olarak 10- 11 yaşlarında başlar. Erkeklerde ise 9 – 13 yaşlar arasında ergenlik başlarken ortalama 11-12 yaşlarda başlamaktadır. Kızların yüzde 15’inde görülen ilk bulgu genital bölgede kıllanmadır. Az olsa adet kanamasının başlaması görülebilir. Erkeklerde yumurtalık büyümesi ile ergenlik başlar ama doktor muayenesi olmadan erkeklerde testis büyümesini fark etmek zor olduğundan genital kıllanmanın ilerlemesi ile ergenliğin başladığı anlaşılabilir.
Ergenliği Başlatan Olaylar Nelerdir?
Ergenlik dönemi aslında beyinde hipotalamus-hipofiz bölgesinde salgılanan hormonların etkisi ile başlamaktadır. Bu hormonları salgılayan hücreler ergenlik yaşı gelene kadar uykudadır. Kızlarda overleri uyaran bu hormonlar, erkeklerde testisleri uyarır. Uyarı sonucunda kadınlarda östrojen, erkeklerde testosteron salgılaması başlar. Böylece her cinse uygun fiziksel özellikler oluşur. Kızlarda meme büyümesi, belli bölgelerde yağlanma meydana gelir. Erkeklerde kas gelişimi farklılaşır. Ve iki cinste de genital bölgede kıllanma görülür.
Ergenlik Nasıl İlerler?
Ergenlik döneminde kız ve erkek çocuklarda fiziksel değişiklikler meydana gelir. Bu değişiklikler belli bir sıra ile yaşanır ve 5 evrede tamamlanır. Yaklaşık 3-4 yıl kadar sürer. Ergenlik dönemi tamamlanınca üreme kabiliyetini kazanmış erişkin birey olunur. Bazı çocuklarda kıllanma daha erken yaşta başlamasına rağmen adet görme daha sonra gerçekleşmektedir.
Erken Ergenlik Kaça Ayrılır?
Erken ergenlik merkezi sinir sistemine bağlı ya da merkezi sinir sistemine bağlı olmadan oluşabilir.
Merkez, ergenlik nedenleri çoğunlukla beyin veya merkezi sinir sistemi kaynaklıdır. Bunlara nedenler olan etkenler merkezi sinir sistemi kaynaklı tümör, doğum esnasında oluşan hidrosefali, menenjit, ansefalittir. Periferik erken ergenliğin nedenleri; adrenal veya hipofiz bezlerindeki aşırı östrojen ve testosteron üreten tümörlerdir. Aynı zamanda östrojen ve testosteronun krem veya merhem şeklinde dışarıdan fazla miktarda alınması da periferik erken ergenliğe neden olabilir.
Kızlarda periferik erken ergenlik bazen yumurtalık kisti ve yumurtalık kanseri ile birlikte görülebilir. Erkeklerdeyse; germ ve Leyding hücre tümörleri periferik erken ergenliğe neden olabilir.
Erken Ergenlik Belirtileri Nelerdir?
Kızlarda görülen ilk ergenlik belirtileri memelerin büyümesi, genital bölge ve koltuk altı bölgesinin tüylenmesindir. Ve adet kanamasının başlaması ile erken ergenlik süreci tamamlanır.
Erkeklerde görülen ilk belirti testislerin büyümesidir. Testis büyümesinin dışında penis büyümesi, genital bölge ve koltuk altı tüylenmesi, seste kalınlaşma, vücut kas kitlesinde artış görülür.
Kıllanma Tek Başına Ergenlik Göstergesi Midir?
Kız ve erkek çocuklar kıllanma, meme gelişmesi, testis büyümesi gibi belirtileri ergenlik ile birlikte görülebildiği gibi 6 ay sonra da görülebilir. Yani genital bölgedeki kıllanma tek başına ergenlik göstergesi değildir. Ama incelenmesi gerekir bazı durumlarda mesela böbrek üstü bezinden salgılanan zayıf androjenik etkili bir hormon sebebi ile 6-8 yaşlarında kıllanma görülebilir. Halk arasında bu duruma “ön ergenlik” denir, normal bir durumdur. Ama yine de erken kıllanma bazı hormonal hastalıkların belirtisi olabileceğinden bir doktora danışmakta fayda vardır. Ek olarak, erken genital kıllanma boy uzunluğu ve kemik yaşı ileriliği ile birlikte ise değerlendirilmesi gerekir.
Hızlı Boy Uzamasında Uzmana Başvurmak Gerekir Mi?
Çocukluk çağında boy uzaması 5 cm olmalıdır. Daha hızlı boy uzamasının yanında erken ergenlik belirtileri varsa doktora danışılmalıdır.
Kızlarda Ergenlik Başlangıcında Tek Taraflı Meme Gelişimi Normal Midir?
Kızlarda bazen meme gelişimi tek taraflı olabilir. Tek meme önce büyür diğer memenin büyümesi 6 ayı bulabilir. Bu normal bir durumdur. Memeler arasında gelişim farklılığı uzun süre devam eder. Ama çok belirgin bir gelişim farkı olması durumda doktora gidilmelidir.
Anneler Meme Gelişimini Fark Edebilir Mi?
Anneler dikkatliyse memede tomurcuk şeklinde büyümeyi fark edebilir. Özellikle şişman çocuklarda, hormonal meme büyümesi ile yağlanma nedeniyle meme büyümesi birbiriyle karıştırılabilir.
Bu Dönemde Memede Ağrı Yaşanması Normal Midir?
Memenin ilk büyüme aşamasında yani tomurcuklanma sırasında ağrı ve sızı olabilir. Bu durum özellikle memeye temas edildiği anda hissedilir. Ve ergenlik dönemi başladıktan sonra bir yıl içinde boy hızlı bir şekilde uzar. Buna büyüme patlaması denmektedir.
Ergenlik Öncesinde Ortalama Boy Uzaması Ne Kadardır?
Ergenlik döneminde genel olarak kızlarda meme gelişimi sonrasında kıllanma ve iki yıl içinde de adet kanaması başlar. Adet kanaması 10–16 yaş arasında (ortalama 12,8 yaş) başlayabilir ve genellikle ilk yıllarda düzensiz kanamalar olur. Ergenlik belirtileri başladıktan sonraki 1 yıl içinde hızlı boy uzaması olur ve buna büyüme patlaması denir. Kızların boyu ergenlik döneminde yaklaşık 20-25 cm uzarlar. Genel olarak adet kanaması başladıktan sonra kızların boyu 5–6 cm kadar uzar.
Erkeklerde ergenlik testislerin yani yumurtalıkların büyümesi ile başlar. Sonra kıllanma, penis boyutun büyüme, kas gelişiminin şekillenmesi artması ve daha geç dönemde sakal ve bıyık bölgesinde kıllanma ses kalınlaşması ile devam eder. Erkeklerde büyüme patlaması dönemi kızlara göre daha geç dönemde olur. Ortalama 2 yıl sonra gibi bir sürede gerçekleşir. Ergenlik döneminde boyları 28 cm kadar uzar. Erkek çocuklarda ergenlik dönemi başladıktan sonra “cinsel boşalma” olabilir. Ergenlik dönemi bittikten sonra kızlar ve erkekler üreme yeteneği kazanırlar.
Erken ergenlik bazı zamanlarda önemli bir hastalığa bağlı olarak meydana gelebilir. Böyle bir sorunla karşılaşan çocuklar çocuk endokrinoloji uzmanı tarafından takip edilmelidir.
Kızlarda 7–8 Yaş Civarı Meme Büyümesi Gözlenmesi Normal Mi?
Kız çocuklarında yaşından önce 6 yaş civarında da meme büyümesi görülebilir. Bu yaşlarda meme büyümesi ile birlikte hızlı boy uzaması, kemik yaşının ilerlemesi gibi belirtiler varsa erken ergenlik konusunda araştırılmalıdır. Ergenlik zamanında çalışan hormonların erken salgılanması ile erken ergenlik gelişebilmektedir. Beyindeki uyarıcı hormonların ve bu nedenle östrojenin erken salgılanması veya östrojenin dışarıdan alınması söz konusudur.
Erken ergenlik, kızlarda erkek çocuklarına göre daha sık görülür. Erken ergenliğe girmenin çoğu zaman nedeni yoktur. Altta yatan belirli bir sorun saptanamaz. Çevresel uyaranlar, aşırı tüketilen hormonlu gıdalar, psikolojik bazı sebeplerle erken ergenlik gelişebilir. Kızlarda çok nadir olarak beyin patolojileri görülebilir.
Erkek Çocuklarda Erken Ergenlik Sıklığı Ne Derecedir?
Erkek çocuklarda erken ergenlik kızlara göre daha az görülmektedir. Erken ergenlik dönemine giren erkeklerin patolojik olma olasılığı daha fazladır. Vakaların yarısından fazlasında altta yatan ve incelenmesi gereken bir merkezi sinir sistemi patolojisi vardır. Erkeklerde erken ergenlik belirtileri testis ve penislerin büyümesi, hızlı boy artışı olur, ses kalınlaşır ve saldırgan, gergin davranışlardır.
Erken ergenliğe giren çocukların boyları yaşıtlarından uzundur. Ama sonrasında boy uzaması erken durduğu için kısa kalırlar. Bu durumun psikolojik sonuçları da çocuğu etkiler. Yaşıtlarından kendini farklı ve dışlanmak hissedebilir.
Erken Ergenlik Tedavisi Nasıl Yapılır?
Erken ergenlik dönemi neye bağlı olarak gelişirse gelişsin iki önemli soruna yol açacaktır. Bunlardan birisi çocukta ortaya çıkan davranışsal ve psiko-sosyal sorunlar diğeri ise boy kısalığıdır. Bu nedenle erken ergenlik mutlaka tedavi edilmelidir.
Erken ergenlik tedavisi iki basamakta ele alınır. İlk olarak hormonların etkisi ile kemik epifizlerin erken kapanarak çocuk yetişkin olduğunda boyunun kısa kalmasını engellemek ve akranlarından farklı olarak ergenliğin gelişmesi ile çocukta oluşabilecek sosyal ve duygusal problemlerden çocuğu korumak amaçlanır.
Erken ergenlik dönemi tedavisine kız ve erkek çocuklarda normal ergenlik yaşına ulaşana kadar devam edilir. Tedavi ilaç ile yapılır. Ve tedaviden yaklaşık 1,5 yıl sonra çocuk normal olarak ergenliğe girecektir.
Erken cinsel gelişim beyindeki merkezlerin uyarılmasına bağlı olarak gelişir. Bu nedenle tedavisinde de hormon tedavisi yapılır. Hormon tedavisi ile bir süre önce başlayan ergenlik geçici bir süreliğine durdurulur. Kullanılan ilaçlar ayda bir kere veya 3 aylık enjeksiyonlar halinde uygulanır. Bu ilaçlar kullanıldıkları süre boyunca etkilidir. İlaçlar kesilince cinsel gelişim kaldığı yerden devam edecektir. Bu aşamada ebeveynler çocuklarına hormon verildiği için endişelense de bu endişe tamamen gereksizdir.
Kullanılan ilaçlar sadece erken ergenliği erteler ve kalıcı etkileri yoktur. Bu ilaçlar kesildiğinde ergenlik kaldığı yerden devam edecektir. Herkesin ortak amacı çocukların beden ve ruh sağlığı açısından sağlıklı ve normal bireyler olarak büyümelerini sağlamaktır.
Erken Ergenlik Tedavi Yöntemleri
Erken ergenlik tedavisinde tümör, kist varsa yada altında yatan hastalık neyse tedavi edilmesi ile başlanır. Tedavi doktorun nasıl uygun gördüğüne bağlı olarak aylık veya üç aylık periyotlar ile düzenlenecektir.
Enjeksiyon ile aydan aya ya da üç ayda bir gonadotropin salgılatıcı hormon analoğu adı verilen ilaçlar uygulanabilir. Bu tedavinin amacı hormonların yükselişini bir süreliğine durdurmaktır. Tedavinin durumuna göre değerler her üç ayda bir doktor tarafından kontrol edilir. Bununla birlikte çocuğun kemik gelişimi ve kemik ölçümleri de tekrar değerlendirilir.
Yalancı ergenlik varsa yumurtalık ve böbrek üstü bezi tümörü gibi hastalıkların neden olması durumunda cerrahi müdahale uygulanır. Özellikle kızlarda yaşanan erken ergenlik durumunda yumurtalıklardaki büyük, fonksiyonel folliküler kistlerle kendini belli ediyor.
Kızlarda meydana gelen yumurtalık kistlerine cerrahi işlem yapılmadan önce bir süre takip edilmelidir. Bu kistler kendiliğinde gerileyebilmektedir. Bunların dışında yalancı erken ergenlikte de ilaç tedavisi seçenekleri de vardır.
Begonya Kadın YouTube kanalımıza abone olarak video içeriklerimizi takip edebilirsiniz. Abone olmayı unutmayın.
