Öğrenme Psikolojisi Nedir?

Reklamlar

Bu yazımızda öğrenme psikolojisi hakkında bilgi vereceğiz. Öğrenme nasıl gerçekleşir? Yaşamdaki tekrar eden olaylar ve eğitimler sonucunda davranışlarda meydana gelen değişimler sonucunda “öğrenme” oluşur. Öğrenilmiş davranışlar, kişinin yaşadıkları sonucu kazanılan davranışlardır. Psikologlar genellikle öğrenmeyi, deneyimin bir sonucu olarak davranışta meydana gelen kalıcı bir değişiklik olarak tanımlarlar. Öğrenme psikolojisi, insanların nasıl öğrendikleri ve çevreleriyle nasıl etkileşime girdikleri ile ilgili bir dizi konuya odaklanır.

Öğrenme nörofizyolojik ve psikolojik bir olgudur. Öğrenme psikolojisi davranış ile sinir sisteminde yeni bağlar kurulur ve beyinde kimyasal ve elektriksel bazı değişiklikler meydana gelir. Öğrenmenin sonucunda davranışlarda bazı değişiklikler oluşur. Öğrenme davranışının oluşabilmesi için, kişinin olgunlaşma seviyesine gelmiş olması ve motivasyonun olması gereklidir.

Öğrenme Psikolojisi Türleri Ve Süreçleri

1- Klasik Koşullanma:

Klasik koşullanma, bilinçsizce gerçekleşen bir öğrenme türüdür. Klasik koşullanma yoluyla öğrendiğinizde, otomatik bir koşullu yanıt belirli bir uyaranla eşleştirilir. Bu bir davranış yaratır.

Bunun en iyi bilinen örneği, klasik koşullanmanın geliştiricisi olduğu bilinen Ivan Pavlov’dur. Pavlov’un köpekler üzerinde yaptığı deney, salya koşullanması ile ilgilidir. Ivan Pavlov, köpeklerin sindirimi üzerine yaptığı bir deneyde, köpeklerin zamanla yalnızca yiyecekleri getirildiğinde değil, onları besleyen insanlar geldiğinde de salya salgıladığı sonucuna varmıştır.

Köpekler insanları beslenmekle ilişkilendirdikleri için, Ivan Pavlov köpeklerin salya akıttığı teorisini test etmek için bir zili çalmaya ve ardından sesi yemekle ilişkilendirmeleri için yemeği köpeklerin önüne getirmeye başladı. Bu köpekler zili yemekle ilişkilendirmeyi öğrendiler. Sadece yemekle karşılaştıklarında değil, zil çaldığında da ağızlarında salya salgılamaya başladı.

Koşullanma, gelecekteki olaylara hazırlanmada beklentiler yaratmamıza yardımcı olduğu için evrimsel anlamda faydalıdır. Örneğin, belirli bir gıdadan hastalanmak, o gıdayı hastalıkla ilişkilendirmemize yardımcı olur. Bu da gelecekte hastalanmamızı önlemeye yardımcı olur. Hepimiz hayatımız boyunca bir şekilde klasik koşullanmaya maruz kalırız. Örneğin reklamcılar genellikle ürünlerini tanıtmak için kullanırlar. Güzellik reklamları, tüketicilerin ürünlerini sağlıklı bir ciltle ilişkilendirmesini sağlamak için temiz, pürüzsüz bir cilde sahip oyuncuları kullanır.

Klasik Koşullanmanın Süreçleri:

• Koşullanma Öncesi:

Koşullanmadan önce, koşulsuz uyarıcı ve koşulsuz tepki devreye girer. Bu, öğretilmeyen doğal tepkidir. Örneğin, yiyecekler tükürük salgılar veya mide virüsü mide bulantısı üretir. Bu noktada, şu anda hiçbir etkisi olmadığı için koşullu uyarıcı hala nötr uyarıcı olarak adlandırılır.

• Koşullanma Sırasında:

Nötr uyarıcıyı koşulsuz tepkiyle ilişkilendirmeye başlarız. Örneğin, belirli bir yiyecek türünü bir mide virüsüyle ilişkilendirebilirsiniz veya yemek yemeden önce zilin çalması yemek almayla ilişkilendirilebilir.

• Koşullanma Sonrası:

Koşullu uyarıcıyı koşulsuz tepki ile ilişkilendirme öğrenildiğinde, koşullu tepki haline gelir. Bu nedenle, belirli yiyecek türü artık mide bulantısı üretir ve zil tükürük salgısı yaratır. Bu şekilde, yeni uyaranı (durum, nesne, kişi vb.) yanıtla ilişkilendirme bilinçsizce öğrenilir.

2- Edimsel Koşullanma:

Edimsel koşullanma, belirli bir davranış ile bu davranışın sonucu arasında bir ilişki kurulduğunda ortaya çıkar. Bu çağrışım, davranışı teşvik etmek veya caydırmak için pekiştirme ve/veya ceza kullanımı üzerine kuruludur. Edimsel koşullandırma, ilk olarak, hayvan deneklerle iyi bilinen birkaç edimsel koşullandırma deneyi yürüten davranış psikoloğu B.F. Skinner tarafından tanımlanmış ve incelenmiştir. Edimsel koşullanma, pekiştirme ve ceza yoluyla öğrenme sürecidir. Edimsel koşullanmada, davranışlar, o davranışın sonuçlarına göre güçlendirilir veya zayıflatılır.

Edimsel davranış, Skinner’ın onu takip eden sonuçlarla pekiştirilen bir davranışı tanımlamak için kullandığı bir terimdi. Bu sonuçlar, bir davranışın tekrar yapılıp yapılmamasında önemli rol oynar.

Edimsel koşullandırmayı incelemek için Skinner, bir ucunda basıldığında yiyecek veya su sağlayan bir kolu olan küçük bir kutu olan “Skinner Kutusu” kullanarak deneyler yaptı. Güvercin veya sıçan gibi bir hayvan, serbestçe hareket edebileceği kutuya yerleştirildi. Sonunda hayvan manivelaya basacak ve ödüllendirilecekti. Skinner, bu işlemin hayvanın manivelaya daha sık basmasına neden olduğunu buldu. Skinner, bu tepkiler pekiştirildiğinde hayvanın tepkilerinin oranını izleyerek öğrenmeyi ölçecekti. Skinner, deneyleri aracılığıyla, davranışı teşvik eden veya caydıran farklı türde pekiştirme ve cezaları belirledi.

• Pekiştirme: Bir davranışı yakından takip eden pekiştirme, o davranışı teşvik edecek ve güçlendirecektir. İki tür pekiştirme vardır:

Olumlu pekiştirme, bir davranış olumlu bir sonuçla sonuçlandığında meydana gelir, Örneğin bir komuta uyduktan sonra ödül alan bir köpek veya sınıfta iyi davrandıktan sonra öğretmenden övgü alan bir öğrenci ödülü tekrar alabilmek için istenen davranışı tekrarlama eğilimini artırır.

Olumsuz pekiştirme, bir davranış olumsuz bir deneyimin ortadan kaldırılmasıyla sonuçlandığında meydana gelir. Örneğin; bir deneyci, bir maymuna belirli bir kola bastığında elektrik şoku vermeyi bırakırsa bu durumda, maymun olumsuz elektrik şoklarını tekrar ortadan kaldırmak isteyeceğinden, manivelaya basma davranışı pekiştirilir.

• Ceza: Ceza, pekiştirmenin tam tersidir. Ceza bir davranışı takip ettiğinde, bu davranışı caydırır ve zayıflatır. İki tür ceza vardır.

Olumlu Ceza: Olumlu ceza (veya uygulama yoluyla ceza), bir davranışı olumsuz bir sonuçla takip ettiğinde ortaya çıkar. Örneğin, çocuğu küfür ettikten sonra çocuğa bir şaplak atan bir ebeveyn.

Olumsuz Ceza: Olumsuz ceza (veya uzaklaştırma yoluyla ceza), bir davranış olumlu bir şeyin kaldırılmasına yol açtığında ortaya çıkar. Örneğin, çocuğu yaramazlık yaptığı için çocuğunun haftalığını vermeyen bir ebeveyn.

3- Model Alarak (Gözlemleyerek) Öğrenme:

Gözlemsel öğrenme, başkalarını izleyerek, bilgiyi koruyarak ve daha sonra gözlemlenen davranışları tekrarlayarak öğrenme sürecini tanımlar. Hedeflenen davranış izlenir, hafızaya alınır ve ardından taklit edilir. Örneğin, bir çocuğun yetişkinlerin birbirlerine el sallamasını nasıl izleyip daha sonra bu hareketleri taklit ettiğini düşünün. Bu süreçte öğrenme gerçekleşir. Psikolojide buna gözlemsel öğrenme denir. Öğrenmenin çoğu gözlem yoluyla gerçekleşir. Arkadaşları, aile üyelerini ve çevredeki insanları gözlemleyerek dünyayı anlamlandırırız.

Şekillendirme ve modelleme olarak da bilinen gözlemsel öğrenme, yetişkinlerin davranışlarını taklit ettikleri için çocuklarda en yaygın olanıdır. Bir çocuk yetişkinleri izleyerek küfretmeyi veya sigara içmeyi öğrenebilir. Hedef davranışın istenip istenmediğini gözlemleyerek sürekli öğrenirler. Çocuklar aile üyelerini izler ve davranışlarını taklit eder. Daha 3 haftalık olan bebekler bile çevrelerindeki yetişkinlerin ağız hareketlerini ve yüz ifadelerini taklit etmeye başlarlar.

Bulunulan çevrede gözlem yapmak, davranışların şekillenmesinde etkilidir. Bazı zamanlarda bu davranışlar farkında olmadan öğrenilir. Örneğin bir çocuk annesinin çatalla yemek yemesini izler, davranışı gözlemlerler ve kendi kendisine çatal kullanmayı çabucak öğrenir.

4- Bilişsel Öğrenme:

Bilişsel öğrenme psikolojisi, bireylerde öğrenmeyi üretmek için düşünme ve farklılaşan zihinsel süreçleri ve bunların iç ve dış faktör etkilerinin bulunduğu bir süreçtir. Bu bilişsel süreçler şunlardır: çevremiz hakkında gözlemleme, kategorilere ayırma ve genellemeler oluşturma.

İnsanların öğrenme psikolojisi açısındann öğrenme davranışlarının birçoğu bilişsel öğrenmedir. Bilişsel öğrenmede yeni bilgiler depolanır, eski bilgilerde yeni anlamlar kazanır. Bilişsel öğrenmeler, insanların gördükleri nesneleri incelemelerine ve bilgilerin öğrendikten sonra aldıkları doyumu sağlayan bilişsel gereksinimlerden sağlanır.

İlginizi çekebilir: Tükenmişlik Sendromu Nedir?

YouTube kanalımız: https://www.youtube.com/c/begonyakadin