Suçluluk Psikolojisi Nedir? Suçluluk Duygusu ile Baş Etme
Suçluluk psikolojisi, kişinin bir davranışı bilerek ya da yanlışlıkla yapmasının sonucunda içinde bulunduğu bir duygu durum halidir. Suçluluk duygusu sağlıklı bir insanın hissedebileceği normal bir duygudur. Ancak bu durum bazı kişilerde patolojik suçluluk duygusuna dönüşebilir. Suçluluk duygusunu tetikleyen faktörlerden biri toplumsal ve ahlaki kurallardır.
Suçluluk psikolojisi, duygusal bir uyarı sistemi olup bir çocuğun sosyal gelişimi sürecinde öğrendiği bir durumdur. Bu sistemin amacı, yapılan hatalı davranışlar sonrasında düşünmek ve etkilerinin farkında olmaktır. Bu farkındalık , bireyin yaptığı hatalı davranışların sonucunda ne olduğunu göstererek tekrarlamamasına olanak sağlar. Bu yönüyle suçluluk duygusu sağlıklıdır, ancak bireye yarar sağlamama noktasına geldiğinde fayda sağlamaz ve sağlıksız olur.
Sağlıklı olmayan ve fayda sağlamayan suçluluk psikolojisi, bireyin sahip olduğu düşünce ya da hatalı davranış sonrasında hissettiği suçluluk duygusunun sebep olduğu ve yapılan hata ile orantısız olan pişmanlık duygusudur. Bu şekilde yoğun pişmanlık duygusuyla ortaya çıkan suçluluk hissiyatı, bireyin vücuduna yansıyan fiziksel semptomlara da sebep olabilir.
Suçluluk Duygusu Çeşitleri
- Yardıma ihtiyacı olan bir insana yardım edilmediği zaman meydana gelen suçluluk duygusu: Yardıma ihtiyacı olan bir insana yardımda bulunamayacak olan birey, karşı tarafa destek olamadığı için kendini suçlu hisseder ve suçluluk psikolojisi içerisine girer. Örneğin bir yakınının hasta olduğunu gören birey, hasta olan kişinin yanında kalmak isteyebilir. Ancak aynı zamanda, işe de gitmek gibi sorumluluğu olan birey, sorumluluğunu yerine getirmek mecburiyetinde olduğundan dolayı hasta olan kişinin yanında kalamaz ve bu durumdan ötürü kendini suçlu hissederek suçluluk duygusu içine girer.
- Yapılan bazı davranışlar sonucunda meydana gelen suçluluk duygusu: Bu çeşit suçluluk duygusu, kişinin bilerek ya da bilmeyerek yaptığı hatalı bir davranış sonucunda kendisinde ya da çevresindeki insanlarda meydana gelen psikolojik ya da fiziksel zararlardan dolayı oluşur. Örneğin diyet haftasında olan kişi, diyet yemeği yerine canı hamburger çektiği için hamburger yerse, diyetini bozduğu için suçluluk duygusu hissiyatına girebilir. Çünkü kilo vermek yerine kalorili bir şey yediği için kendisine zarar verdiğini düşünebilir.
- Daha iyi koşullara sahip olan bireylerde meydana gelen suçluluk duygusu: Bu tür suçluluk duygusunda birey, deprem, sel gibi doğal afetler ya da savaş, terör olayları veya kazalar gibi meydana gelen kötü olayları yaşayan kişilere karşı suçluluk hisseder. Bunun sebebi, bireyin kendisinin bu olaylardan kurtulup hayatta kaldığı için, kurtulamayanlara karşı hissettiği suçluluktur.
Suçluluk Psikolojisinde Kişinin Sahip Olduğu Bazı Duygu ve Davranışlar
- Bireyin olaylara ve çevresindeki kişilere karşı fazla hassas ve vicdanlı olması
- Bireyin, çevresindeki diğer insanlara karşı yoğun bir sorumluluk hissettmesi
- Bireyin kendi isteklerini ve ihtiyaçlarını geride tutarak bu isteklerini inkar ederek gizlemeye çalışması
- Sahip olunan suçluluk duygusundan dolayı bireyin hata yapmamak için bir konu hakkında harekete geçmemesi
- Suçluluk duygusu sebebiyle, bireyin sadece kötü olaylara ve duygulara odaklanıp olumlu duyguları yaşamanın önüne engel koyması.
Suçluluk Duygusuyla Nasıl Baş Edilir?
Suçluluk duygusunun bireyin hayatını olumsuz etkilemeyecek derecede sağlıklı olması, bireyin davranışlarındaki değişim için etkili bir faktördür. Ancak suçluluk duygusunun bireyi olumsuz etkileyecek şekilde yoğun olması, bireye zarar vereceğinden ötürü kontrol altına alınmalıdır. Suçluluk duygusuyla baş etmek için bazı öneriler şunlardır:
1- Suçluluk duygusunun farkına varıp duyguyu tanımak ve amacını bilmek: Yaşanışan bazı hatalı olaylar sonrasında bireyin sahip olduğu suçluluk duygusu, kişinin büyümesine katkı sağlar. Çünkü bazen sağlıklı suçluluk duygusunun bireye kattığı fayda yapılan hatalı davranışlardan öğrenilen sonuçlar ve bunların tekrarlanmaması için bir öğretidir. Yaşanılan olaydan sonra, bireyin suçluluk duygusunun farkında olması, bu duyguyu tanımlaması ve bu duygunun amacını bilmek önemlidir. Çünkü yaşanılan sağlıklı suçluluk duygusu, bireyin davranışlarının sorumluluğunu almasını sağlar. Böylece davranışımızı değiştirmek için ilk adımı atmış oluruz.
2- Suçluluk duygusunu tanımladıktan sonra davranışı değiştirmek için çaba göstermek: Yaşanılan suçluluk duygusunun farkına varıp bu duyguyu tanımladıktan sonra, hatalı davranışı düzeltmek için çaba göstermek, sağlıklı bir suçluluk duygusudur. Bu sayede hatalı davranışınızın getirdiği sonuçları öğrenerek tekrarlamamak için çaba harcamış olursunuz.
3- Yapılan hatalı davranışı kabul etmek: Yapılan hatalı davranıştan sonra, bireyin hatasını kabul ederek telafi etmeye çalışması, suçluluk duygusunu sağlıklı olarak kullanarak bal edebilmek için bir yöntemdir. Hatanın geçmişte yapılmış olmasını ve bunun değiştirilemeyeceğini ancak telafisinin olabileceğini kabul etmek suçluluk duygusunun hafifletmesini sağlar. Yapılan her davranışın bir deneyim olduğunu ve bize bir şeyler öğrettiğini unutmamak gerekir.
4- Mükemmelliyetçi olmamak: Mükemmelliyetçilik daha fazla hata yapmamıza sebebiyet verebilir. Mükemmel olma arzusu, suçluluk duygusunun daha fazla artmasına da yol açar . Bu noktada önemli olan, yapılan hatanın farkına varmak, bunu kabul etmek ve telafi etmek için çaba göstermektir. Telafi aşamasında kendimizi de affetmek önemlidir. Bireyin kendisini affetmesi, kendini tüm hataları ve doğrularıyla kabul etmesinden doğar.
Tüm bu suçluluk ile baş etme yollarını kullanmaya çalıştığınızda ancak size yetmediğinde bir uzmandan destek almakta fayda vardır.
İlginizi çekebilir: Beden Dili ve Kullanımı
YouTube kanalımız: https://www.youtube.com/c/begonyakadin
